Жаһандық реттеу жүйесінің және қазіргі халықаралық экономикалық құқықтық тәртіптің қалыптасуы
Қаралымдар: 119 / PDF жүктеулері: 115
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-6844-2023-142-1-225-243Кілт сөздер:
халықаралық құқық, ішкі құқық, жаһандық құқық, ұлттан жоғары құқық, трансұлттық құқық, жұмсақ құқық, жаһандану, аймақтық интеграция, құқықтық тәртіп, әлемдік тәртіпАңдатпа
Мақалада қалыптасып келе жатқан жаңа тұрақты әлемдік тәртіпте тәртіпті қамтамасыз етуге арналған Жаһандық нормативтік жүйенің авторлық тұжырымдамасы талқыланады. Қазіргі әлемнің бейнесін ең алдымен жаһандық экономиканы қамтыған екі процесс анықтайды: жаһандану және аймақтық интеграция; олар қазіргі әлемдік тәртіпті түбегейлі өзгертуде. Бұл жерде сұрақ туындайды: бұл процестер құқықта (мемлекеттердің ішкі құқығы мен халықаралық құқық) – барлық деңгейдегі және барлық ішкі жүйелердегі нақты қатынастарға қатысты құқықтық қондырмада қалай көрініс табады?
Ғаламдық нормативтік жүйенің тұжырымдамасы ұлттық құқықтық жүйелер мен халықаралық құқықтың өзара әрекеттесуінің болжамдық үлгісі болып табылады. Бір жағынан, мемлекеттер халықаралық шарттарда қамтылған нормаларды ішкі құқықта жүзеге асырады (іске асырылатын халықаралық нормалардың басымдылығымен); екінші жағынан, олар өздерінің егемендік құзыретінің бір бөлігін халықаралық ұйымдарға – көбінесе ұлттықтан жоғары реттеу құқығы берілген құрылымдарға береді.
Ішкі құқық пен халықаралық құқық нормаларының тоғысуы ажырамас екіжақтылыққа айналады: жаһандық құқық. Қазіргі уақытта әрбір заңгердің халықаралық құқық нормаларымен симбиоздағы ішкі құқық нормаларын білуі керек; басқаша айтқанда, барлық заңгерлер жаһандық құқықтың сарапшысы болуы керек.
Аймақтық интеграциялық процестер халықаралық-құқықтық институттың құрылуына әкелді - онда ұлттықтан жоғары реттеу элементтері енгізілген интеграциялық құқық. Нәтижесінде ұлттық құқықтық жүйелер мен халықаралық құқықтың екі жақтылығы ұлттық құқықтық жүйелердің, халықаралық құқық пен интеграциялық құқықтың үштігіне айналады.
