Конституциялық сот әділдігінің қазіргі үлгілері және олардың айрықша белгілері

Аңдатпа

Мақалада зерттеу нысаны әртүрлі юрисдикцияларда қолданылатын конституциялық сот төрелігінің қазіргі үлгілері болып табылады. Автор қазіргі уақытта әлемнің әртүрлі аймақтарында конституциялық сот төрелігі қолданып жүрген конституциялық сот төрелігінің үлгілерін қарастырады. Мақаланың өзектілігі осы мәселені зерттеу ұлттық норма шығару мәселелерін тиімді шешуге мүмкіндік беретін оңтайлы үлгіні таңдауға мүмкіндік беретіндігімен анықталады. Қазақстан Республикасы үшін бұл мәселе елімізде конституциялық сот төрелігін ұйымдастырудың жинақталған әлемдік тәжірибесін ескере отырып, ғылыми түсінуді талап ететін конституциялық сот төрелігінің жаңа моделін құру тұрғысынан өте маңызды.

Мақаланың мақсаты – конституциялық сот төрелігінің заманауи үлгілерін олардың негізгі айырмашылықтары, артықшылықтары мен кемшіліктері тұрғысынан зерттеу.

Әдістері. Қолданылатын әдістеменің ерекшелігі конституциялық сот төрелігінің қолданыстағы үлгілерін кешенді зерттеу мақсатымен анықталады. Осыған байланысты құқықтық процестің осы нысанын түсінудің тәсілдері, әдістері мен құралдарының әртүрлілігі кешенді және жүйелі тәсілдерге сүйенуді талап етті.

Конституциялық юрисдикциялық процесті зерттеу, біріншіден, талдау мен синтез, индукция мен дедукция, абстракция және жалпылау әдістерін қамтитын жалпы ғылыми және дұрыс құқықтық әдістерді қолдануды талап етеді. Сондай-ақ осы жұмыста зерттелетін модельдерге салыстырмалы талдау жүргізуге, олардың негізгі сипаттамаларын анықтауға, соның негізінде тиісті қорытындылар жасауға мүмкіндік беретін салыстырмалы құқықтық әдіс қолданылды. Сонымен қатар, мақаламен жұмыс жасау барысында конституциялық сот төрелігінің ұлттық үлгілерінің ерекшеліктерін қарастыруға мүмкіндік беретін елге тән құқықтық тәсіл қолданылды.

Нәтижелер. Конституциялық бақылаудың әлемдік тәжірибесінде конституциялық сот төрелігінің әртүрлі үлгілері белгілі екені анықталды. Зерттеу нәтижелері бойынша қазіргі уақытта ең перспективалысы орталықтандырылған (еуропалық) модель екені анықталды. Жүргізілген зерттеулер конституциялық сот төрелігінің қолданыстағы үлгілерінің өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар деп айтуға мүмкіндік береді, дегенмен, біздің ойымызша, конституциялық сот төрелігін жүзеге асыратын жеке органның болуы тиімдірек, өйткені ол оның дербестігін, тәуелсіздігін және тиісті біліктілігі, өкілеттігі және норма шығаруға қатысты күрделі мәселелерді қарау тәжірибесі бар кәсіби судьялардың шешім қабылдаудағы объективтілігі.